อัญชัน (Butterfly Pea) เป็นพืชเขตร้อนที่มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีดอกสีฟ้าสดใส มักใช้ในชา อาหาร และยาแผนโบราณ อัญชันมีสรรพคุณหลากหลาย เช่น ต้านอนุมูลอิสระ ลดน้ำตาลหลังอาหาร ลดไขมันในเลือด ช่วยเสริมสร้างการทำงานของสมอง นอกจากนี้ยังสามารถบำรุงผมและผิวอีกด้วย

ข้อมูลทั่วไปของอัญชัน

ชื่อภาษาไทย: อัญชัน
ชื่อภาษาอังกฤษ: Butterfly Pea, Blue Pea, Blue Vine, Pigeon Wings, Mussel Shell
ชื่อวิทยาศาสตร์: Clitoria ternatea
ชื่อภาษาถิ่น: แดงชัน(เชียงใหม่), เอื้องชัน, เองชัญ
ส่วนที่ใช้: ส่วนที่นิยมใช้กันมากที่สุดของอัญชันคือส่วนดอก ซึ่งมีสีฟ้าสดใส นิยมใช้ทำชา เครื่องดื่ม และอาหารต่างๆ เนื่องจากมีสีสันสวยงามและมีประโยชน์ต่อสุขภาพ นอกจากนี้ รากและใบยังใช้ในยาแผนโบราณเพื่อรักษาโรคต่างๆ อีกด้วย


สรรพคุณแผนโบราณ

ดอกอัญชัน ใช้เป็นยาอายุรเวชแบบดั้งเดิม ถูกใช้มานานหลายศตวรรษเป็นยาเสริมความจำ เพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของสมอง ยาคลายเครียด ยาคลายความวิตกกังวล ยาต้านอาการซึมเศร้า ยากันชัก และเป็นยาที่ช่วยสงบประสาท


สรรพคุณทางยา

สรรพคุณอัญชัน

ลดระดับน้ำตาลในเลือดหลังอาหาร

  • ผู้ที่กินสารสกัดดอกอัญชัน 1–2 กรัม พร้อมกับน้ำตาล พบว่าทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดและระดับอินซูลินหลังอาหารลดลง และไม่ทำให้เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำในภาวะอดอาหารด้วย
  • ซึ่งหมายความว่าหลังจากรับประทานสารสกัดดอกอัญชันร่วมกับน้ำตาล ระดับน้ำตาลในเลือดและอินซูลินจะไม่พุ่งสูงเท่าปกติ ซึ่งจะช่วยให้ร่างกายรักษาระดับพลังงานให้คงที่ ป้องกันระดับน้ำตาลในเลือดที่เพิ่มหรือลดลงอย่างรวดเร็ว และลดความเสี่ยงต่อการดื้อต่ออินซูลินและโรคเบาหวาน

ต้านอนุมูลอิสระ

  • สารสกัดดอกอัญชัน ช่วยเพิ่มระดับสารต้านอนุมูลอิสระในเลือดและลดความเสียหายที่เกิดจากอนุมูลอิสระ นอกจากนี้ยังป้องกันผลของน้ำตาลที่ส่งผลเสียต่ออนุมูลอิสระอีกด้วย

ลดอาการนอนไม่หลับในผู้ป่วยที่เคยเป็นโควิด-19

  • งานวิจัยที่ทำในผู้ป่วยที่นอนไม่หลับหลังจากเป็นโควิด-19 พบว่า การดื่มเครื่องดื่มดอกอัญชันช่วยปรับปรุงคุณภาพการนอนหลับได้อย่างมีนัยสำคัญในผู้ป่วยหลังติดเชื้อโควิด-19 เมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มที่ไม่ได้รับ

ลดระดับไขมันในเลือด

  • สารสกัดดอกอัญชันช่วยลดระดับไขมันในเลือดหลังรับประทานอาหารที่มีไขมันสูง และเพิ่มสารต้านอนุมูลอิสระและเอนไซม์ต่างๆ (ช่วยย่อยอาหาร สร้างโมเลกุล และอื่นๆ อีกมากมาย) ในผู้ที่มีน้ำหนักเกินและโรคอ้วน
  • สารสกัดดอกอัญชันแสดงให้เห็นถึงแนวโน้มในการจัดการระดับไขมันและป้องกันสารต้านอนุมูลอิสระในผู้ที่รับประทานอาหารไขมันสูง

สรรพคุณอื่นๆ

  • อัญชันมีสรรพคุณในด้านอื่นๆ อีก เช่น ต้านเชื้อแบคทีเรีย กระตุ้นสมอง ป้องกันอาการชัก ป้องกันอาการซึมเศร้า แก้กังวล แก้เครียด ต้านการอักเสบ ลดไขมันในเลือดสูง ต้านเบาหวาน แก้ปวด ลดการทำลายเซลล์ ต้านการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด และปกป้องตับ

สรรพคุณทางเครื่องสำอาง

  • ลดการหลุดร่วงของเส้นผม: สารสกัดเอทานอลของดอกอัญชันช่วยกระตุ้นการงอกของเส้นผมและเส้นขนได้ โดยไปยับยั้งสารที่ทำลายการงอกของเส้นผม
  • ชะลอผมหงอกก่อนวัย: เนื่องจากสามารถกระตุ้นการสร้างเม็ดสีเมลานินในผมได้ และสามารถเพิ่มจำนวนเซลล์ที่ช่วยสร้างเม็ดสีด้วย
  • บำรุงผิว: เนื่องจากมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ซึ่งสามารถต่อสู้กับอนุมูลอิสระที่เป็นอันตรายซึ่งอาจทำให้เกิดความเสียหายและแก่ก่อนวัยได้

ข้อควรระวัง

ข้อควรระวังอัญชัน

  • การศึกษาวิจัยเกี่ยวกับดอกอัญชัน ระบุว่าโดยทั่วไปแล้วดอกอัญชันจะมีพิษในระดับต่ำเมื่อรับประทานในปริมาณที่พอเหมาะ
  • อย่างไรก็ตาม ในการศึกษาวิจัยในสัตว์พบว่า การรับประทานในปริมาณมากอาจทำให้เกิดผลข้างเคียง เช่น อาจเป็นพิษต่อตับและไต นอกจากนี้ยังอาจมีอาการเฉื่อยชา อาการซึมเศร้า ดังนั้นควรใช้ในปริมาณที่พอเหมาะจึงจะดีที่สุด

Reference

  1. Khatib, A., Tofrizal, -, & Arisanty, D. (2024). Toxicity Effects of Clitoria ternatea L. Extract in Liver and Kidney Histopathological Examination in Mus Musculus. IIUM Medical Journal Malaysia, 23(01).
  2. Kamilla, L., Ramanathan, S., & Mansor, S. M. (2023). Toxicity evaluation of methanol extract of Clitoria ternatea L. leaf. Center for Drug Research, Universiti Sains Malaysia.
  3. Chusak C, Thilavech T, Henry CJ, Adisakwattana S. Acute effect of Clitoria ternatea flower beverage on glycemic response and antioxidant capacity in healthy subjects: a randomized crossover trial. BMC Complement Altern Med. 2018 Jan 8;18(1):6. doi: 10.1186/s12906–017–2075–7. PMID: 29310631; PMCID: PMC5759795.
  4. Thilavech, Thavaree, Sirichai Adisakwattana, Pilailak Channuwong, Korntima Radarit, Kanthida Jantarapat, Kittisak Ngewlai, Nantarat Sonprasan, and Charoonsri Chusak. 2021. “Clitoria ternatea Flower Extract Attenuates Postprandial Lipemia and Increases Plasma Antioxidant Status Responses to a High-Fat Meal Challenge in Overweight and Obese Participants” Biology 10, no. 10: 975.
  5. Mahapatra, Sandipa & Mahapatra, Manaswini & Sahoo, Jyoti. (2024). Unveiling the Medicinal Activity and Potential Health Benefits of Butterfly Pea (Clitoria ternatea). 10.13140/RG.2.2.21204.21121.
  6. Solihati, S., & Kusumastuti, N. A. (2023). The Effect of Clitoria Ternatea’s Drink on Insomnia in Post COVID-19 Patients. Journal of Health Promotion and Behavior, 8(1), 13–21.